Özel eğitim, uygulama ve değerlendirme yöntemleri Formal, İnformal

DEĞERLENDİRME TÜRLERİ 

Özel gereksinimi olan çocukların farkına varılmasında, tanılanmasında, uygun eğitim ortamlarına yerleştirilmesinde, programların hazırlanmasında ve ilerlemelerin izlenmesinde çeşitli değerlendirme teknik ve araçlarından yararlanılmaktadır. Bu araçlar çeşitli seviyelerde uzmanlık bilgisini ve deneyimini gerektirir. Bu yaklaşımların birçoğu eğitsel değerlendirmeyi gerçekleştirmek için kullanılır. Bu tekniklerin bazıları ise ilk değerlendirmede ya da programdaki başarıyı izlemek için, bazıları da tanılama ya da bir kuruma yerleştirme amacıyla kullanılır. Değerlendirme teknik ve araçları formal değerlendirme ve informal değerlendirme olmak üzere iki grupta toplanmaktadır. 

Formal Değerlendirme ve Türleri

Formal değerlendirme, öğrencilerin çeşitli öğretim alanlarındaki durumlarının aynı yaş grubundaki diğer öğrencilere göre nasıl olduğunu belirlemek için kullanılır. Okullardaki formal değerlendirmenin amacı öğrencilerin okul programlarındaki düzeyini ve akademik ilerlemelerini, akranlarına göre karşılaştırmaktır.

• Standartlaştırılmış Başarı Testleri 

Öğrenciler için eğitsel kararlar vermede en yaygın kullanılan araçlardan biri standartlaştırılmış başarı testleridir. Bu testler öğrencilerin akademik yeterliklerini ya da programdaki ilerlemelerini ölçmek için desenlenmiştir. Standartlaştırılmış testler norma dayalıdır, nicelikseldir ve karşılaştırmaya yöneliktir. 

• Grup Başarı Testleri

Standartlaştırılmış grup başarı testleri aynı anda büyük bir gruba uygulanabilen testlerdir. Öğretmenler tarafından sınıfa ya da programa girmesi gereken öğrencileri belirlemek istendiğinde uygulanan testlerdir. Bu testlerle öğrenciler programın ayrıntılarına girmeden sadece temel özellikleri dikkate alınarak değerlendirilir.

• Bireysel Başarı Testleri

Bireysel testlerde test veren ile alan yüz yüze ilişki içindedir. Bu nedenle bireysel testler bir uygulayıcı tarafından bir defada yalnız bir kişiye uygulanabilen testlerdir. Özel gereksinimi olan öğrencilerin değerlendirilmesinde daha çok bireysel başarı testlerinden yararlanılmaktadır.

• Psikolojik Testler 

Psikolojik testler daha çok zeka ve öğrenme yeterliklerinin ölçümü ile ilgili testleri kapsar. Özel gereksinimi olan öğrencilerin başarı ve başarısızlık nedenlerinin zeka ve öğrenme yetersizliği ile ilgisi olup olmadığını tanılamak için kullanılır. Bu testler bu alanda deneyimi olan uzmanlar tarafından uygulanır ve elde edilen sonuçlar yorumlanır.

İnformal Değerlendirme ve Türleri

İnformal değerlendirme, öğrencilerin çeşitli öğretim alanlarındaki işlevde bulunma düzeylerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilir. Standartlaştırılmış testlerle elde edilen bilgiler, özel gereksinimi olan öğrencinin öğretimini planlamaya yeteri kadar katkıda bulunmaması nedeniyle pek çok eğitimci, standart testlere alternatif olarak informal değerlendirme ölçümlerini benimsemektedirler. İnformal değerlendirme testleri öğrencinin izlediği programla ya da gerçek dünyadaki görevleriyle ilgili performans ölçümlerini içerir. 

• Programı Temel Alan Değerlendirme 

Programı temel alan değerlendirme ulusal normları esas alan standartlardan daha çok sınıf ya da okul programlarındaki amaçlara dayalı olarak öğrenci performansının değerlendirmesinde kullanılan bir yöntemdir. Programı temel alan değerlendirme, standart başarı testlerinin sınırlı yararlarına karşılık, alternatif bir yöntemdir. 

• Ölçüt Bağımlı Değerlendirmeler

Ölçüt bağımlı değerlendirme öğrencinin performansını başka öğrencilerin performansı ile karşılaştırmak yerine, öğrencinin ölçülen alanda listelenen amaçlardaki yeterliliği belirlenmeye çalışılır. Bu nedenle bireyselleştirilmiş eğitim programlarının geliştirilmesi için elverişlidir. Genel eğitim hizmetlerinden yeteri kadar yararlanamayan öğrenciler için ölçüt bağımlı değerlendirme bir alternatif değerlendirme olarak düşünülebilir. 

• Öğrenci Ürün Dosyasının Değerlendirilmesi

Öğrenci ürün dosyası (portfolyo) öğrencilerin okulda, sınıfta ve evde yaptığı çalışmaları içeren bir gelişim dosyasıdır. Ürün dosyasında yer alan amaçlı işlerin ve çalışmaların incelenmesiyle, öğrencilerin gayretlerini, ilerlemelerini ve başarıların değerlendirmek ve belgelemek mümkün olabilmektedir. Bu ürünler yazılı, görsel ya da işitsel kayıtlar olabilir. Örneğin, öğrencinin resim yapması, resim boyaması, çizgi çizmesi, verilen yazıları kopya etmesi, problem çözmesi, örüntü ve süsleme yapması, çıkardığı seslerin kayıt edilmesi gibi. Bu ürünler öğrencilerin hem öğrenme sürecini hem de öğrenme performansını gösterir.

• Beceri Analizi

Beceri analizi, bir beceriyi oluşturan temel ve alt becerileri belirlemek için kullanılan bir informal değerlendirme tekniğidir. Beceri analizi, öğretmenin, karmaşık bir becerinin öğrenilmesini kolaylaştırmak amacıyla, öğretimi hedeflenen beceriyi küçük adımlara ayırması yoluyla yapılır.

• Doğrudan Gözlem 

Gözlem, öğrenci performansının doğrudan değerlendirilmesinde objektif ve yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Öğretmenler sadece öğrencinin ne yaptığını değil aynı zamanda sınıfta neyi, ne zaman ve niçin yaptığını da gözlemek ihtiyacındadır.

• Görüşmeler 

Görüşme yüz yüze yapılan sözel bir etkileşimdir. Genellikle, görüşmeci görüşme yapılan kişiden öğrencinin özgeçmişini, gözlemlerini, deneyimlerini öğrenir. Görüşmeler anne baba, öğretmen ve öğrenci ile yapılabilir. Örneğin anne ile yapılan görüşmede, öğrencinin sağlık durumu, eğitim özgeçmişi, ev içinde karşılaştığı güçlükler öğrenilebilir. Bu teknik, ailenin öğrencinin eğitimine katılımını sağlar. 

• Hata Analizi

Hata analizi, öğrencilerin okuma yazma ve matematik alanlarında verilen görevlerde yaptıkları hataları ve güçlük alanlarını belirlemek için çalışma örneklerini inceleme tekniğidir. Bu teknik öğrencilerin akademik performans düzeyinin belirlenmesinde ve BEP’in geliştirilmesinde öğretmenlere önemli katkılar sağlar. 

• Kontrol Listeleri

 Kontrol listeleri, öğrencilerin akademik ya da gelişim alanlarındaki becerileri ölçmek için kullanılan informal değerlendirme tekniğidir. Kontrol listeleri programa dayalı olarak hazırlanacağı gibi, bir gelişim alanına ya da bir beceriye yönelik olarak da hazırlanabilir.Programı temel alarak hazırlanan kontrol listeleri, öğretmene programda bulunan her eğitsel amacı gözden geçirme ve öğrencinin ulaştığı program amacını belirleme olanağını verir. Kontrol listeleri ya daha önceden hazırlanmış olan listelerden seçilebilir ya da öğretmen tarafından geliştirilebilir. Öğretmenler kontrol listeleri geliştirirken, öncelikle öğrenciye uygun gelişim alanı ya da beceri seçer. Daha sonra araştırmaya dayalı olarak kontrol listelerinde yer alacak maddeleri açık ve belirgin olarak tanımlar. Son olarak hazırlanan formu kontrol eder ve uygulamaya koyar.

Kaynakça:
http://egitim.beun.edu.tr/cv/eunlu/wp-content/uploads/sites/60/2013/11/de%C4%9Ferlendirme-t%C3%BCrleri.pdf